Karta katalogowa 10543
Liskowate, Cerkiew drewn. Narodzenia Bogurudzicy - nieużytkowana
gmina: Ustrzyki Dolne, powiat: bieszczadzki, województwo: podkarpackie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1832
współrzędne geogr. 49.49320,22.64398      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 
Pierwotna tutejsza cerkiew wzmiankowana w 1564 r. Obecna, zbudowana i konsekrowana w 1832 r. była cerkwi a parafialną. Jej budowniczymi byli Wasyl Tomczak z Liskowatego i Iwan Rak z Łopuszanki (4 km na wschód od Liskowatego, obecnie na Ukrainie). Datę budowy oraz nazwiska cieśli odczytane zostały na jednym z tragarzy w nawie. Taka sama data występuje w napisie na nadprożu południowych odrzwi: Року Божія / АШЛВ Іерей Николай Лісовацкий. W języku starocerkiewnosłowiańskim АШЛВ oznacza rok 1832. Nykołaj Liskowackyj był w owym czasie parochem (proboszczem) tutejszej parafii. Są jednak także i głosy, że obiekt jest dużo starszy, ponieważ jego konstrukcja charakterystyczna jest dla cerkwi budowanych w XVII wieku. Rok 1832 miałby wtedy być datą remontu lub przebudowy. W roku 1929 wyremontowano dach nad babińcem i ganek w elewacji zachodniej. Pod okapem wykonana została ozdobna wycinanka. Powiększono i zamknięto półkoliście okna w nawie. Nad babińcem funkcjonowała dawniej odrębna cerkiew-kaplica (z ikonostasem) pw. św. Dymitra. Po roku 1951 cerkiew stała opuszczona. W latach 1953-1954 służyła jako magazyn przybyłym na te tereny emigrantom greckim. Wnętrze zostało wówczas przedzielone stropem. W wyniku przechowywania tu nawozów sztucznych budynek został zdewastowany (m.in. zniszczono podcień wraz z daszkami okapowymi w części zachodniej, polichromię, wystrój wnętrza ). Później do lat 70. XX w. użytkowano ją jako magazyn tutejszego PGR-u., w związku z czym uległa dalszej dewastacji. W 1960 r. przeprowadzono pierwsze prace konserwatorskie, a gruntowniejszy remont świątyni odbył się w roku 1965. Nie udało się jednak zrekonstruować galerii przy babińcu i dachu okapowego nad nim. Nie został również zrekonstruowany strop w pomieszczeniu po kaplicy nad babińcem. Pomimo wykonanego remontu nawozy były przechowywane we wnętrzu aż do roku 1973. W 1974 r. obiekt został staraniem wiernych budynek został przejęty przez parafię rz.-kat. w Krościenku z przeznaczeniem kościół filialny. Dwa lata później rozpoczęto remont zabezpieczający. Zmieniono pokrycie dachu gontowego na nowy, wymieniono zbutwiałe belki, oszklono okna. Przekształceniu uległ dach nad nawą i sanktuarium. Wykonano również chór muzyczny (1976), który został głęboko cofnięty w zachodnią część babińca (przed remontem sięgał przestrzeni nawy głównej). W babińcu zaślepiono otwory okienne. Po zbudowaniu w Liskowatem nowego, murowanego kościoła w 1996 r. cerkiew została ponownie opuszczona. W 2000 r. kontynuowano prace remontowe przy dachach oraz wykonano impregnacje konstrukcji drewnianej i gontów. W roku 2004 wymienione zostało poszycie gontowe daszków od strony pd. i wsch. Orientowana. Drewniana, konstrukcji zrębowej, podwaliny osadzone na kamiennej podmurówce. Węgłowana na obłap z ostatkami, które w górnej części wysunięte, podtrzymują płatwie daszku okapowego, obiegającego świątynię z trzech stron. Powyżej opasania szalowana gontem, poniżej pozostawiony zrąb. Trójdzielna, o kwadratowych członach. Przy prezbiterium dwie prostokątne pastoforia: prothesis i diakonikon, nie wyodrębnione w bryle, dostępne od wnętrza. Od wschodu ściana szczytowa, stanowiąca efekt modernizacji z 1976 r. Nawa równa szerokością sanktuarium z pastoforiami. Babiniec węższy, o dwóch kondygnacjach (górna kondygnacja stanowi pozostałość dawnej kaplicy). Przy babińcu od zach. prostokątny przedsionek. Wewnątrz nad nawą sklepienie zwierciadlane, wzmocnione dwoma skrzyżowanymi tragarzami; na jednym z nich data budowy i nazwiska majstrów. W prezbiterium sufit z fasetą, w pastoforiach i babińcu stropy belkowe. Wykrój tęczy (otwór w ścianie dzielącej nawę od prezbiterium) prostokątny o ściętych narożnikach. Okna w nawie zamknięte półkoliście, w babińcu dwa okna w kształcie prostokąta leżącego, w pastoforiach okna kwadratowe. Chór muzyczny nadwieszony o prostym parapecie. Ściany pozbawione polichromii. Zewnątrz wokół cerkwi wydatny daszek okapowy, wsparty na belkach zrębu, kryty gontem, od zach., pd. i pn. częściowo zniszczony. W elewacji zach. istniał pierwotnie ganek-galeria, obecnie zniszczony (zachowane wysunięte belki zrębu i jedna belka poprzeczna) oraz dwa prostokątne otwory wejściowe w górnej i dolnej kondygnacji. Pod okapem ozdobna wycinanka. Wejścia od strony zachodniej i południowej. Południowe drzwi z okuciami i zamkiem w. XIX, w nadprożu napis cytowany wcześniej. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo-jętkowej oraz wieżowa ze słupami narożnymi. Dachy pokryte gontem. Nad prezbiterium wysoki dach dwuspadowy z załomem, przechodzący u dołu płynnie w opasanie wspólne dla całego budynku. Nad nawą i babińcem dachy namiotowe z jednym załomem, zwieńczone makowiczkami z kutymi krzyżami. Wewnątrz brak wyposażenia cerkiewnego. XVII-wieczne ikony z Liskowatego znajdują się w muzeum w Łańcucie (m.in. ikony: Spas, Św. Teodozy i Antoni Peczerscy, Ostatnia Wieczerza). Jedna z tutejszych ikon, bardzo rzadkie przedstawienie św. Marii Egipskiej Pustelnicy, datowane także na XVII w., znajduje się z kolei w Muzeum Narodowym im. Andrzeja Szeptyckiego we Lwowie. Cerkiew położona jest w pd. części wsi, na wzniesieniu, ok. 200 m od drogi Ustrzyki Dolne-Przemyśl, po jej północnej stronie płn. Cerkiew w Liskowatem jest jedną z czterech ocalałych cerkwi typu bojkowskiego w Polsce. Pozostałe to cerkwie w Smolniku nad Sanem, Równi oraz cerkiew z Grąziowej, stojąca obecnie w sanockim skansenie). Wejście na teren cerkwi prowadzi przez XIX-wieczną murowaną bramę - dzwonnicę parawanową, zwieńczona trzema wieżyczkami sygnaturowymi. Powyżej, na północ od cerkwi rozciąga się cmentarz przycerkiewny z kilkoma zachowanymi nagrobkami, do 1951 otoczony był niskim murkiem. Na cmentarzu m.in. nagrobek Gusticha Liskowickiego (zm. 1848), w kształcie żelaznego krzyża na kamiennym cokole. Cmentarz grzebalny oddzielony rowem od cmentarza cerkiewnego, położony na północny-wschód od niego, z zachowanymi kilkunastoma nagrobkami Od zakończenia II wojny św. wieś Liskowate należała do ZSRR. Na obszarze Polski znalazła się w roku 1951 przy korekcie granicy z Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich. W latach 1977-1981 wieś nosiła nazwę urzędową Lisówek. Ta nazwa występuje m.in. w wydanym w 1982 r. Katalogu Zabytków Sztuki przy nazwisku cieśli Tomczaka.
 

(1) 2005:04:01, Bartosz Miller, Liskowate

(2) 2011-10-02, Wojciech Pysz, Liskowate

(3) 2006:04:01, Bartosz Miller, Liskowate

(4) 2005:04:01, Bartosz Miller, Liskowate

(5) 2006:04:01, Bartosz Miller, Liskowate

(6) 2011-10-02, Wojciech Pysz, Liskowate