Karta katalogowa 10625
Banica, Cerkiew drewn. św. Kosmy i Damiana - obecnie kościół rz.-kat.
gmina: Uście Gorlickie, powiat: gorlicki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: kon. XVIII
współrzędne geogr. 49.46786,21.04930      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Zbudowana pod koniec XVIII wieku na miejscu trzech wcześniejszych cerkwi, z których pierwsza pochodziła z końca XVI wieku. W roku 1898 podczas gruntownej przebudowy powiększona została nawa, którą połączono z babińcem. Zmieniono także kształt dachu. Pierwotnie cerkiew należała do typu pn.-zach. wariant starszy, po przebudowach klasyfikowana jest jako wariant schyłkowy (wg R.Brykowskiego). Ostatnie remonty w latach 80. XX w. przeprowadzone były z inicjatywy i pod nadzorem proboszcza Banicy Mirosława Czekaja (nagrodzonego przez Ministra Kultury i Sztuki jako najlepszego użytkownika zabytków drewnianych). Cerkiew nie jest orientowana; prezbiterium jest zwrócone w kierunku południowym. Pierwotnie cerkiew była trójdzielna, obecnie nawa w kształcie prostokąta przedłużona o babiniec. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Wieża o ścianach pochyłych usytuowana w przedłużeniu obecnej nawy. Ściany cerkwi pobite gontem. Dachy pierwotnie nad nawą i babińcem były łamane, wielopołaciowe; po przebudowie w 1898 r. wykonano nad nawą dach dwuspadowy. Nad prezbiterium dach wielopołaciowy. We wnętrzu pomalowanym na jednolity niebieski zachował się kompletny ikonostas z 1787 r. uzupełniony zachowanymi ikonami z poprzednich cerkwi, znalezionych przez ks. Czekaja podczas remontu. Wśród znajdujących się w cerkwi starszych ikon znajdują się m.in. pochodzące z przełomu XVI i XVII wieku ikony przedstawiające apostołów oraz Deesis, oraz pochodzące z roku 1702 przedstawienie Michała Archanioła. W nawie znajdują się dwa ołtarze boczne z XIX-wiecznym obrazem Wniebowzięcia Matki Bożej oraz współczesnym Matki Boskiej Częstochowskiej. Antepedium zdobione barokowymi malowidłami. Teren wokół cerkwi otoczony jest kamiennym murkiem z bramką – dzwonnicą. W obrębie muru znajduje się pozostałość po pochodzącej z 1696 roku chrzcielnicy. Od 1947 roku cerkiew jest użytkowana przez kościół rzymskokatolicki pod niezmienionym wezwaniem. Podczas remontu w 2014 r. dachy zostały pokryte blachą miedzianą.

 

(1) 1992, Zygmunt Malinowski, Cerkiew w Banicy

(2) 2016-08-14, Wojciech Pysz, Cerkiew w Banicy

(3) 2016-08-14, Wojciech Pysz, Banica, wnętrze cerkwi

(4) 2014-08-19, Wojciech Pysz, Banica, remont w 2014 r

(5) 2011-09-07, Jerzy Tarasiuk (wikimedia), Ikonostas w Banicy

(6) 2016-08-14, Wojciech Pysz, Diakońskie wrota, św. Mikołaj i MB Hodigitria

(7) 2006-09-22, Wojciech Pysz, Bramka-dzwonnica w Banicy

(8) 2016-08-14, Wojciech Pysz, Deesis z I poł. XVII w