Karta katalogowa 10630
Blechnarka, Cerkiew murow. śś. Kosmy i Damiana - czynna cerkiew prawosławna
gmina: Uście Gorlickie, powiat: gorlicki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1801
współrzędne geogr. 49.41781,21.19858      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Cerkiew murowana z kamienia rzecznego, zbudowana w 1801 roku w tzw. stylu józefińskim. Powstała w pobliżu poprzedniej świątyni drewnianej. Fundatorem był najprawdopodobniej Salamon Prychodnyk z Wysowej. Do 1947 cerkiew była filialną świątynią greckokatolicką Po wysiedleniach przez dziesięć lat wykorzystywana była przez przybyłych do wsi górali z Podhala m.in. jako owczarnia. Wewnątrz świątyni palono ogniska, budynek został zdewastowany. W 1958, kiedy już trwał powrót Łemków, obiekt przekazano Kościołowi prawosławnemu. Należy do parafii św. Michała Archanioła w Wysowej-Zdroju, w dekanacie Nowy Sącz diecezji przemysko-nowosądeckiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Od tego czasu cerkiew przeszła wiele remontów, m.in. w 1960 odnowiono ikonostas, w 1982-1986 gruntownie odrestaurowano wnętrze, w 2000 wymieniono podłogę, a w 2005 – pokrycie dachu. Szczególnie trudny był remont dachu, gdyż poddasze cerkwi jest schronieniem kolonii chronionego nietoperza - podkowca małego. Wymiana poszycia musiała być tak przeprowadzona, by nie naruszyć stanowisk zwierząt. Obecność nietoperzy jest szczególnie widoczna w przedsionku, który jest często przez nie zanieczyszczany.

Zbudowana z kamienia rzecznego. Orientowana, trójdzielna: prezbiterium, nawa, babiniec; nad babińcem wieża. Nawę i półkoliste prezbiterium pokrywa blaszany dach kalenicowy. Nad każdą z części prawie jednakowe cebulaste hełmy z pseudolatarniami, makowiczkami i żelaznymi krzyżami. Dach kalenicowy, przykryty blachą. W sanktuarium ołtarz ozdobiony malowidłami pozorującymi trójwymiarowe detale architektoniczne. Na ścianach sanktuarium postacie czterech ewangelistów, a na suficie przedstawienie Ducha Świętego w postaci gołębicy. Na ścianach nawy ikony przedstawiające Sąd Ostateczny i Wskrzeszenie Łazarza oraz malowidła iluzjonistyczne. Sufit nawy pokryty polichromią w poprzeczne pasy o motywach geometrycznych, na środku Trójca Święta. W przedsionku znajduje się okrągły obraz przedstawiający scenę wygnania Adama i Ewy z raju oraz (na suficie) polichromia z wizerunkami aniołów. Wejście do nawy głównej przykrywa strop chóru, na którym znajduje się malowidło wyobrażające króla Dawida grającego na harfie. Zachowany kompletny ikonostas pochodzi z 1865 roku. Z tyłu ikonostasu na tablicy fundacyjnej są wymienieni są twórcy ikonostasu - Wasyl Pawlikowski i Atanazy Wańko. Ikonostas czterorzędowy. Klasyczny zestaw ikon namiestnych: Św. Mikołaj, Matka Boska Hodigitria, Chrystus Nauczający oraz ikona chramowa śś. Kosmy i Damiana. W środku ażurowe carskie wrota snycerskiej roboty, pozłacane, z postaciami czterech Ewangelistów w medalionach. Wrota diakońskie również rzeźbione i pozłacane. W rzędzie prazdników Ostatnia wieczerza pośrodku i po sześć ikon świątecznych po bokach, umieszczonych parami. W rzędzie Deesis, centralnie Chrystus Pantokrator a po obu stronach po sześciu Apostołów, umieszczonych parami na wspólnych podobraziach. W najwyższym, czwartym rzędzie starotestamentowi patriarchowie i prorocy a pośrodku scena Ukrzyżowania. Przy ławkach przymocowanych jest 12 chorągwi procesyjnych.

Cerkiew otoczona jest niskim, kamiennym murem. Na bramie wejściowej znajduje się blaszany, namiotowy dach z ażurowym krzyżem. Przy cerkwi ustawiono w 1988 lastrykowy krzyż (w związku z 1000-leciem chrztu Rusi) oraz umieszczono tablicę upamiętniającą deportacje w ramach Akcji „Wisła”. Cerkiew została wpisana do rejestru zabytków 20 marca 1990 pod nr 574. W pobliżu cerkwi, przy drodze do Wysowej, biała, murowana kapliczka św. Mikołaja, postawiona być może w miejscu dawnej cerkwi drewnianej. Na łące, powyżej świątyni samotny krzyż, pozostałość cmentarza cholerycznego.

 

(1) 2015-10-28, Wojciech Pysz

(2) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Wnętrze cerkwi

(3) 2012-07-14, Jurek Adamski

(4) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Ikonostas

(5) 2013-10-20, Henryk Bielamowicz

(6) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Sąd Ostateczny

(7) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Trójca Św. na suficie

(8) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Anioły w babińcu

(9) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Chrystus Nauczający i patroni

(10) 2015-10-28, Wojciech Pysz, Św. Mikołaj i M.B. Hodigitria