Karta katalogowa 10545
Brzegi (Berehy) Górne, Cerkiew drewn. św. Michała Archanioła - spalona w 1946
gmina: Lutowiska, powiat: bieszczadzki, województwo: podkarpackie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: NIE   rok powstania: 1898
współrzędne geogr. 49.14085,22.57007      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Pierwsza wzmianka pochodzi z 1589 roku i dotyczy uposażenia popa. Nie wiadomo, kiedy powstała pierwsza, prawosławna świątynia. Kolejna cerkiew, greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła była wzniesiona 1820. Z planu katastralnego z 1852 r. wynika, że była to budowla murowana, orientowana, na planie prostokąta, o wymiarach 20,7 x 10,7 m. Od północy przylegała do prezbiterium zakrystia.

W roku 1897 w Berehach Górnych powstała kolejna cerkiew, drewniana. Wzniesiona była na miejscu poprzedniej, staraniem ks. Jana Procewiata, parafian i Antoniego Pogłodowskiego, właściciela tutejszego majątku. Była to świątynia w typie bojkowskim, z trzema pomieszczeniami założonymi na planie zbliżonym do kwadratu, otoczona dachem okapowym.

Nie jest wiadomo, dlaczego już po 70 latach od wybudowania cerkwi murowanej stawiano tu cerkiew drewnianą - czy poprzednia została zniszczona w nieznany sposób, czy na planie katastralnym błędnie zaznaczono obiekt murowany.

Spłonęła prawdopodobnie w 1946 r. Zachowała się czytelna podmurówka i resztki kamiennego muru otaczającego cmentarz. Wymiary poszczególnych części wynosiły: babiniec i prezbiterium: 5,2 x 5,2 m, nawa: 6 x 6 m. Zachowały się kamienne płyty, którymi wyłożony były powierzchnie pod daszkami okapowymi. Dwa uszkodzone krzyże ze zwieńczeń cerkwi znajdują się w zbiorach prywatnych.

W miejscu usytuowania cerkwi postawiono w 1988 r. drewniany krzyż. Na północ od cerkwi znajduje się cmentarz o wymiarach 140 x 50 m otoczony niskim murkiem kamiennym. Jeszcze w w latach 60. XX w. stało to ok. 100 nagrobków kamiennych. Podczas budowy obwodnicy bieszczadzkiej zostały przerobione na tłuczeń. Do dziś zachowały się tylko nieliczne, m.in. Iwana Buchwaka (1897), Hrycia Buchwaka (1926), Ewki Romnie (1933), Janiny Jankowskiej (1935)). Nagrobek Hrycia Buchwaka oraz kilka innych zostały wykonane przez niego. W latach międzywojennych we wsi kultywowano jeszcze pradawny zwyczaj, polegający na przewożeniu nieboszczyka na cmentarz saniami, niezależnie od pory roku. 

Była to greckokatolicka cerkiew parafialna w dekanacie Żukotyn. Stała w centrum wsi przy rozwidleniu dróg do Dwernika, Ustrzyk Górnych i Wetliny.

Ilustracja z ludźmi przed cerkwią to zdjęcie ze zbiorów Łukasza Biedki, opublikowane w "Skarbach Podkarpackich" nr 3 z 2012 r. oraz w materiałach BDPN. Ilustracja przedstawiająca nieco zrujnowany obiekt z drewnianym krzyżem na pierwszym planie pochodzi z [51] str. 107 i podpisana tam została "Kaplica w Brzegach Górnych, fotografia z okresu międzywojennego".

 

(1) autor nieznany

(2) autor nieznany

(3) 2013-10-21, Wojciech Pysz, Dawny cmentarz