Karta katalogowa 10637
Szymbark Doliny (Wólka), Cerkiew drewn. Narodzenia Bogurodzicy - obecnie kościół rz.-kat.
gmina: Gorlice, powiat: gorlicki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1821
współrzędne geogr. 49.61393,21.08919      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Cerkiew stoi na pagórku przy skraju lasu. Miejsce to było kiedyś łemkowską osadą Doliny, nazywaną także Wólką Szymbarską; obecnie jest to przysiółek Szymbarku.

Czas powstania cerkwi nie jest pewny. Szematyzmy z 1898 i 1936 r. podają datę 1821, natomiast zachowane dokumenty zaświadczają o budowie świątyni w 1790 r. Była kilkakrotnie remontowana, m.in. w 1856 r. (z tego okresu pochodzi kruchta przy wieży). Po wysiedleniu Łemków w 1947 r. przejęta przez parafię rzymskokatolicką, była użytkowana sporadycznie i powoli niszczała. Dopiero w 1992 r. staraniem dyrektora szkoły, Jana Spólnika rozpoczęto gruntowne prace konserwatorskie.

Budowla drewniana konstrukcji zrębowej, orientowana, dwudzielna. Prezbiterium niewielkie, zamknięte trójbocznie, z zakrystią od północy. Wydłużona i nieco szersza nawa z wydzielonym we wnętrzu w zachodniej części babińcem i dwoma pomieszczeniami po bokach. Od frontu nawy kruchta. Dachy kalenicowe, nad prezbiterium zakończony od wsch. trzema połaciami. Wieża słupowo-ramowa o ścianach nieznacznie pochyłych z  pozorną izbicą, wpuszczona w przedłużone połacie dachu nawy, które od frontu przechodzą w szeroki okap. Zachodnie słupy wieży ujmują babiniec, wschodnie wbudowane są w nawę. Nad wieżą dach namiotowy zwieńczony cebulastym hełmem blaszanym z pozorną latarnią, makowicą i żelaznym krzyżem. Od zachodu kruchta o okutych drzwiach.

Wnętrze nakryte stropami płaskimi, ściany i stropy pomalowane na jednolity, niebieski kolor. W prezbiterium ołtarz główny o charakterze barokowym, z ikoną Ukrzyżowania malowaną na złotym tle. W nawie dwa ołtarze boczne z I poł. XIX w., również nawiązujące do baroku, z ikonami Chrystusa Nauczającego i Matki Bożej z Dzieciątkiem.

Między prezbiterium a nawą kompletny ikonostas 4-rzędowy z I poł. XIX w. W rzędzie ikon namiestnych św. Mikołaj, Matka Boża z Dziesiątkiem w pełnej postaci, Chrystus Nauczający w pełnej postaci oraz ikona chramowa. Na carskich wrotach czterej Ewangeliści. W rzędzie ikon świątecznych po dwie sceny we wspólnych kwaterach; pośrodku Ostatnia Wieczerza. W rzędzie Deesis Chrystus na tronie, bez Matki Bożej i św. Jana po bokach; apostołowie po dwóch na wspólnych podobraziach. W najwyższym rzędzie prorocy w tondach.

Na ścianach nawy zostały zawieszone ikony z poprzedniego ikonostasu znalezione na strychu: ikony rzędu prazdników oraz trzy medaliony z rzędu proroków. W medalionach tych przedstawieni są ewangeliści, a nie – jak zazwyczaj – patriarchowie i prorocy starotestamentowi. Z niektórych fragmentów dawnego ikonostasu wykonano świeczniki a tzw. rocaille (rokokowe ornamenty Wyglądem naśladuje muszle) wiszą na ścianie przedsionka pod wieżą.

Kilka ikon z przełomu XVII i XVIII w., odnalezionych na strychu, znajduje się w tutejszym Szkolnym Muzeum Regionalnym. Są to ikony rzędu Deesis, Chrystus Nauczający z rzędu ikon namiestnych oraz carskie wrota.

Wg klasyfikacji R. Brykowskiego jest to cerkiew łemkowska typu schyłkowego. Została wpisana do rejestru zabytków pod numerem A-724.

 

(1) 2016-03-17, Henryk Bielamowicz

(2) 2005-07-21, Brygida Kicińska, Ikonostas

(3) 1984, Zygmunt Malinowski

(4) 2006, Jerzy Strzelecki

(5) 2016-03-17, Henryk Bielamowicz

(6) 2016-03-17, Henryk Bielamowicz, Cerkiew w krajobrazie