Karta katalogowa 10667
Uście Gorlickie, Cerkiew drewn. św. Paraskewii - czynna, greckokatolicka
gmina: Uście Gorlickie, powiat: gorlicki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1786
współrzędne geogr. 49.52201,21.13766      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Pierwsza cerkiew w Uściu Gorlickim powstała ok. 1539 jako siedziba parafii prawosławnej. W 1691 parafia ta przyjęła unię brzeską i nowa świątynia, wybudowana w 1786, była już cerkwią greckokatolicką. Zbudowano ją ze środków własnych parafii. Wykonawcą był Stefan Król z Ługu. Poważny remont wykonano w XIX w. podczas którego przypuszczalnie dobudowano zakrystię.

Po Akcji „Wisła” cerkiew przejęła parafia rzymskokatolicka, jednak po 1956 okazjonalnie były w niej odprawiane również nabożeństwa w obrządku bizantyjsko-ukraińskim, organizowane przez księdza Wasyla Hrynyka. Od 1997 właścicielem cerkwi znów jest parafia greckokatolicka. Do parafii należą też wsie  Kwiatoń, Skwirtne, Kunkowa, Leszczyny i Oderne.

Cerkiew łemkowska typu północno-zachodniego, drewniana, konstrukcji zrębowej, orientowana. Trójdzielna: prezbiterium, szersza kwadratowa nawa i babiniec z obszernym przedsionkiem. Nad babińcem obejmująca go słupowa wieża, otoczona zachatą. Ściany z zewnątrz obite gontem. Dachy namiotowe, podwójnie łamane z pseudolatarniami i makowiczkami, kryte blachą. Nawa i prezbiterium nakryte kopułami zrębowymi, łamanymi dwukrotnie nad prezbiterium i trzykrotnie nad nawą. W babińcu strop płaski. Kopuła w nawie wzmocniona ściągiem krzyżowym (obecnie bez jednego ramienia). 
Portale drzwi zachodnich i drzwi do zakrystii mają ciekawe wykroje w kształcie trójliścia. Wnętrze zdobi polichromia ornamentalna i figuralna z 1938 r. Ozdobny napis biegnący w kopule dookoła nawy to tekst "Ojcze Nasz" w języku starocerkiewnosłowiańskim. Na jednej ze ścian zachował się napis, potwierdzający datę wykonania polichromii oraz dokumentujący jej fundatorów.
W prezbiterium ołtarz główny z XIX w w. W nawie dwa ołtarze boczne o charakterze barokowym Z obrazami Matki Bożej z Dzieciątkiem i Zmartwychwstania. 

Miedzy nawą a prezbiterium kompletny późnobarokowy ikonostas z XVIII w. W ikonostasie cztery klasyczne rzędy ikon: ikony namiestne, prazdnki, Deesis i prorocy, zwieńczeniu krucyfiks. Pod ikoną Matki Bożej w rzędzie ikon namiestych płaskorzeźba przedstawiająca Adama i Ewę a pod Chystusem Nauczającym przedstawiająca proroków. Jest to przypadek wyjątkowo rzadki, bo w ikonostasie elementy rzeźbione (głównie o o motywach geometrycznych i roślinnych) stosowane są tylko do zdobienia ram i konstrukcji.

Z ikonostasu, jaki znajdował się w pierwszej tutejszej świątyni zachowała się ikona św. Paraskewy, obecnie znajdująca się w Muzeum Historycznym w Sanoku.

Teren przycerkiewny otoczony jest wieńcem starych drzew i kamiennym murem z dwiema murowanymi bramkami. Przejścia w bramkach ozdobione drewnianymi nadprożami w kształcie spłaszczonych oślich grzbietów.

żródło: [11] [28]

 

(1) 2015-10-28, Wojciech Pysz

(2) 2006-05-25, Michal Pysz

(3) 2007-08-25, Wojciech Pysz

(4) 2007-08-25, Wojciech Pysz

(5) 2016-03-17, Henryk Bielamowicz