Karta katalogowa 10704
Królowa Górna (Ruska), Cerkiew drewn. Narodzenia Bogurodzicy - obecnie kościół rz.-kat.
gmina: Kamionka Wielka, powiat: nowosądecki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1815
współrzędne geogr. 49.58408,20.84245      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Dawniej wieś Królowa podzielona była na Polską i Ruską, zamieszkałą przez Łemków. Obecnie Ruska nazywa się Górną. Świątynia powstała z wykorzystaniem wieży z poprzedniej, starszej cerkwi, pochodzącej z XVIII lub XVII wieku. We wsi była przez krótki okres cerkiew prawosławna, zbudowana w 1932 r. a rozebrana po wysiedleniu Łemków.

Cerkiew łemkowska, typ północny, schyłkowy. Budowla orientowana, dwudzielna. Ma jednakową wysokość zrębów wszystkich części oraz jedną kalenicę. Prezbiterium zamknięte niesymetrycznie, dwubocznie z zakrystią od północy. Przy nawie dwie symetryczne kaplice. Od zachodu wieża izbicowa o pochyłych ścianach z przedsionkiem w przyziemiu. Wokół wieży zachata. Nad wieżą dach namiotowy z cebulastym hełmem, pseudolatarnią i makowiczką. Dach nad nawą i prezbiterium dwuspadowy z ośmiobocznymi wieżyczkami z pozornymi latarniami i cebulastymi zwieńczeniami. Na kaplicami dachy trójpołaciowe, kalenicowe z cebulastymi kopułkami. Wieża może pochodzić ze starszej cerkwi, prawdopodobnie z XVII w. Wiszą w niej dwa dzwony z 1924 r. Być może również XVII-wieczna jest jedna z kropielnic, ludowa w stylu gotyckim. Druga kropielnica pochodzi z 1769 r.

W ramach wycieczki naukowej odwiedzili cerkiew w sierpniu 1889 r. studenci Stanisław Wyspiański i Józef Mehofer, gdzie sporządzili szkic cerkwi oraz rysunki ikon Mandylionu i Narodzenia Bogurodzicy. Wyspiański brał też udział w naradach z księdzem i Łemkami nad kształtem artystycznym nowego ikonostasu do cerkwi

Ne jednej z ilustracji rysunek J.Mehofera "Mandylion z legendą króla Abgara". Był umieszczony nad drzwiami do zakrystii. Z boku treść inskrypcji napisana alfabetem łacińskim. Ze sporządzonych rysunków i notatek dowiadujemy się też, że w cerkwi była wtedy ambona z prorokiem Eliaszem jadącym na rydwanie, na której dawał się jeszcze odczytać napis: „Siej ambon postawi Wasilij Szołztwis [sołtys] królewskij za rodziców swoi Timofieja … [brak tekstu] i za odpuszczenie grzechów swoich miesiąca septembria w rok 1685”.

Wnętrze nakryte stropami płaskimi. Neobarokowa dekoracja malarska ścian i stropów wykonana została w 1942 r. Na stropie nawy wielka kompozycja Sądu Ostatecznego. Barokowo-klasycystyczny ikonostas, zdemontowany w 1945 r., ponownie ustawiony i uzupełniony w 1955 r. Ołtarz główny złożony z XIX-w podstawy i XVIII-w retabulum, w ołtarzu ikona Najświętszej Marii Panny w typie Orantki w bogatej sukience ozdobionej kolorowymi szkiełkami i kamieniami półszlachetnymi. W nawie dwa boczne ołtarze z ikonami św. Cyryla i Metodego (patroni Europy) oraz Olgi i Włodzimierza (patroni Rusi).

Między nawą a prezbiterium ikonostas z XIX w. rozebrany w latach 40. XX w. i ponownie zmontowany w 1995 r. Wokół cerkwi niski, kamienny murek.

Po wybudowaniu nowego kościoła (2011 r.) służy jako kościół pomocniczy pw. Narodzenia NMP. Msze św. w okresie wakacyjnym w niedziele o 14:30. Na poddaszu bytuje nieduża kolonia podkowca małego, zagrożonego wyginięciem gatunku nietoperza.

 

(1) 2014-10-07, Wojciech Pysz

(2) 2014-10-07, Wojciech Pysz

(3) 2014-10-07, Wojciech Pysz, Skobel przy drzwiach

(4) 1889-08-16, Stanisław Wyspiański

(5) 1889-08-16, Józef Mehofer, Mandylion