Karta katalogowa 265
Bełżec, Cerkiew drewn. św. Bazylego - nieużywana, stan dobry
gmina: Bełżec, powiat: tomaszowski, województwo: lubelskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1758
współrzędne geogr. 50.38233,23.42407      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Zalecane: przeczytać to wszystko i stworzyć spójny opis.

Cerkiew wzniesiona w 1756 (napis na nadprożu) i wg tradycji przeniesiona do Bełżca 1838 z Lipska (pow. lubaczowski), wówczas znacznie przekształcona (zwłaszcza dachy). Uszkodzona w czasie I wojny światowej, odnowiona w 1919. Po 1947 użytkowana jako magazyn. Prezbiterium zwrócone na pd. Drewniana, konstrukcji zrębowej na podmurówce z kamienia polnego, zwęgłowana na rybi ogon, częściowo z ostatkami. Ściany nawy w górnej części konstrukcji sumikowo-łątkowej. Trójdzielna: prezbiterium prostokątne, nieco wydłużone, przy nim od wsch. prostokątna zakrystia, równej z nim długości; nawa kwadratowa, szersza; babiniec czworoboczny, niewielki. Wewnątrz w nawie ośmioboczna kopuła zrębowa, zwieńczona latarnią; w prezbiterium i babińcu zrębowe sklepienia o wykroju zbliżonym do łuku ostrego. Chór muzyczny nadwieszony, o prostym parapecie. Zakrystia wewnątrz otynkowana. Na zewnątrz wokół wydatne zadaszenie, wsparte na występujących belkach zrębu i łączące się z dachem zakrystii oraz babińca, tworzące od frontu wydatny okap. Powyżej zadaszenia ściany oszalowane pionowo deskami. Otwór wejściowy do babińca prostokątny, z napisem łacińskim i datami 1756 oraz 1838 na nadprożu; zewnętrzny otwór wejściowy do zakrystii nowszy, zapewne 1838. Okna prostokątne ujęte ozdobnymi osłonami; pierwotne okna w prezbiterium zaszalowane zapewne 1838. W tamburze niewielkie kwadratowe okienka. Kopuła nad nawą ośmiopołaciowa, kopułka nad latarnią sześciopołaciowa; dachy nad prezbiterium i babińcem dwuspadowe, wraz z zadaszeniem kryte blachą. Pierwotny trójkątny frontowy szczyt babińca oszalowany i malowany, z okulusem na osi, zachowany pod obecnym. Pod przedłużonym nad zakrystię dachem prezbiterium ozdobne profilowane gzymsy. Wyposażenie zniszczone po 1947 r. Zachowany w babińcu krucyfiks, zapewne w. XVIII, o charakterze ludowym. Niegdyś wokół cerkwi cmentarz grzebalny: zachowanych pięć kamiennych krzyży w. XVIII—XIX (fig. 216), z nich jeden z datą 1830, drugi poświęcony Anastazji, wdowie po proboszczu unickim Grzegorzu Dzibołku (zm. 1844), oraz jej wnuczce Olimpii (zm. 1841). Według: Katalog zabytków sztuki, tom VII woj. lubelskie, zeszyt 17. Tomaszów Lubelski i okolice

Cerkiew została przeniesiona do Bełżca z Lipska w 1838 roku. Posadowiona na kamiennej podmurówce; o konstrukcji wieńcowej, trójdzielna, zrębowo - słupowa, z wystającymi ostatkami na węgłach. Posiada dach siodłowy, nad nawą namiotowy o jednej kopule, zwieńczonej latarenką z kopułką. Nietypowo zorientowana, bo na południe. Użytkowana do 1947 roku, potem ulegała dewastacji służąc pobliskiej szkole jako magazyn. Obok cmentarz z zachowanymi nagrobkami w kształcie krzyża maltańskiego. Na dwóch z nich czytelne inskrypcje z 1828 i 1836 roku w języku ruskim. Cerkiew otoczona jest drzewostanem o pomnikowych okazach.

opr. na podst. przewodnika "Roztocze Wschodnie"

Cerkiew grecko-katolicka pw. Św. Bazylego z 1756r. Przeniesiona z Lipska w 1838r.(dopisek: vide informacja poniżej) Zbudowana z bali sosnowych w konstrukcji zrębowej na podmurówce z kamienia polnego, z prezbiterium zwróconym na południe. W górnej części nawy świątynia charakteryzuje się konstrukcją – łatkową. Cerkiew jest trójdzielna, składa się z prezbiterium, nawy głównej i niewielkiego babińca. Prezbiterium powstało na planie wydłużonego czworokąta, łączy się z nim od wschodu prostokątna zakrystia, o długości równej długości prezbiterium. Nawa główna zbudowana na planie kwadratu jest szersza od prezbiterium z jednej i od babińca z drugiej strony. Nawę kryje ośmioboczna kopuła zrębowa, zwieńczona latarnią wpuszczającą do wnętrza światło słoneczne. Prezbiterium i babiniec posiadają sklepienia o wykroju zbliżonym do łuku ostrego, również konstrukcji zrębowej. Na zewnątrz całość obiega wokoło zadaszenie, wsparte na belkach zrębu i łączące się z dachem zakrystii i babińca od frontu dzięki czemu powstaje wydatny okap. Powyżej zadaszenia ściany oszalowane są pionowymi deskami. Główne wejście prowadzi do babińca. Nad wejściem łaciński napis z datą powstania świątyni, a na nadprożu data jej przeniesienia do Bełżca. Drugim wejściem jest wejście do zakrystii. Okna świątyni są prostokątne, ujęte ozdobnymi osłonami. Niewielkie kwadratowe okna znajdują się także w tamburze – u podstawy kopuły. Kopuła jest ośmiopołaciowa, a nad latarnią sześciopołaciowa. Dachy nad prezbiterium i babińcem są dwuspadowe, wraz z zadaszeniem kryte są blachą. Nie zachowało się wyposażenie świątyni.

Cytat z książki "Bełżec przez dzieje". Rozdział- Historia osady w XIX i XX wieku. Agnieszka Kozyra. str. 79:

...."Ostatnim parochem cerkwi był ksiądz Sławomir Knejczuk, od którego pochodzi legenda o rzekomym przeniesieniu cerkwi z Lipska".....

 

(1) Styczeń 2006, Jola Dziubińska, Bełżec, cerkiew

(2) Styczeń 2006, Jola Dziubińska, Bełżec, cerkiew

(3) E.Lisiecka, Cerkiew w Bełżcu

(4) E.Lisiecka, Cerkiew w Bełżcu

(5) 2009-09-27, Fox , Cerkiewka w Bełżcu

(6) 2009-09-27, Fox , Cerkiewka w Bełżcu

(7) 2012-06-02, evel, Bełżec, wnętrze cerkwi

(8) 2012-06-02, evel, Bełżec, wnętrze cerkwi