Karta katalogowa 85
Wielkie Oczy, Cerkiew drewn. św. Mikołaja - konstr. szachulcowa
gmina: Wielkie Oczy, powiat: lubaczowski, województwo: podkarpackie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1925
współrzędne geogr. 50.0241,23.16393      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Pierwsza cerkiew unicka w Wielkich Oczach została wzniesiona w 1654 przez ówczesnego właściciela wsi Mojżesza Mohyłę na potrzeby wiernych z Wielkich Oczu i sąsiadującego Skolina. Została ona zastąpiona w 1820 nową świątynią, w 1913 remontowaną, zaś w 1915 zniszczoną przez niemiecką artylerię razem z większości zabudowy rynku we wsi. Budowa kolejnej cerkwi, która miała służyć ok. 600 grekokatolikom, została sfinansowana przez parafian i rozpoczęta w 1924. Projekt obiektu wykonał Jan Sas-Zubrzycki, pracami kierował Eustachy Seredyński. W rok później, 19 sierpnia 1925, ks. Daniel Kotis uroczyście poświęcił gotowy budynek. Razem z cerkwią wzniesiona została wolnostojąca dzwonnica, również na miejscu wcześniejszej, zniszczonej w 1915. Znajdował się na niej jeden dzwon o nazwie Symeon. Cerkiew w 1937 wymagała remontu, który ponownie sfinansowali parafianie. Świątynia została przebudowana, jej bryła wydłużona, wzmocniono ściany podtrzymujące kopułę i podbito blachą drewniany dach. W czasie II wojny światowej cerkiew nie była uszkodzona. Po wysiedleniu Ukraińców w czasie Akcji Wisła została przejęta na magazyn. Pełniła tę funkcję do 1989, tracąc całe zabytkowe wyposażenie. Po upadku PRL zostały na jej terenie wykonane podstawowe prace konserwatorskie, symbolicznie odprawiono w niej nabożeństwo. Obecnie obiekt nie jest użytkowany. W 2008 r. wiatr zerwał blachę z kopuły. Kilka lat później rozpoczął się gruntowny remont budynku.

Poniżej informacje z Wikipedia.pl z weryfikacją w materiałach źródłowych Architektura cerkwi wg Janusza Mazura z Muzeum Kresów w Lubaczowie: Cerkiew wzniesiona jest w konstrukcji szkieletowej, z wypełnieniem ceglanym, z podwaliną na ceglasto-betonowej podmurówce. Ściany nawy od wewnątrz i zewnątrz wzmocnione są parami lisic, otynkowane. Została zaprojektowana na planie prostokąta z wydzielonym prezbiterium od wschodu i przedsionkiem od zachodu; w bryle trójdzielna: nawa wyższa, kwadratowa; prezbiterium węższe i niższe, prostokątne, zamknięte trójbocznie; babiniec równy szerokością nawie, krótki i niższy; przedsionek niewielki, zamknięty trójbocznie. Podłoga drewniana; w nawie i w babińcu na jednakowym poziomie, wyższa w prezbiterium i bocznych pomieszczeniach ze stopniem wysuniętym w nawę. Część środkowa przykryta ośmioboczną kopułą; w prezbiterium sklepienie kolebkowe w przekroju zbliżone do łuku ostrego, przechodzące od wschodu w trójpołaciowe; w prothesis i diakoninon sklepienia kolebkowe o łuku odcinkowym; w przedsionku strop płaski. Chór muzyczny w babińcu, wsparty na dwóch słupkach, szeroki z nieznacznie wysuniętą częścią środkową, ozdobiony płycinami, zamkniętymi łukami półkolistymi; w narożu południowo-zachodnim schody dwubiegowe z podestem. Ściany od wewnątrz otynkowane do wysokości sklepień, wyżej oszalowane deskami. Ślady polichromii na deskowych obramieniach sklepień - w kolorze żółtym, na ząbkowaniu - w niebieskim. Zewnątrz ściany wszystkich pomieszczeń otynkowane; górna część nawy wydzielona daszkiem biegnącym na poziomie okapu dachów; tambur kopuły i szczyty dachów oszalowane pionowo deskami; tambur zwieńczony ząbkowaniem i uskokowymi gzymsami z desek. Niegdyś gzymsy, futryny okien, górne odcinki lisic malowane na żółto, szalunek nawy nad daszkiem okapowym oraz lisice poniżej w kolorze czerwonym. Nad nawą dach kopulasty, ośmiopołaciowy, dołem przewężony, przechodzący w daszek okapowy.

 

(1) 2006-09-17, Wojciech Pysz, Cerkiew św. Mikołaja

(2) Sierpień 2006, Jola Dziubińska, Cerkiew św. Mikołaja

(3) Sierpień 2006, Jola Dziubińska, Cerkiew św. Mikołaja

(4) Sierpień 2006, Jola Dziubińska, Cerkiew św. Mikołaja

(5) 2004 czerwiec, MB, Wnętrze cerkwi w Wielkich Oczach

(6) 2010-05-15, evel, Wielkie Oczy, cerkiew

(7) 2020-09-05, Wojciech Pysz, Remont - stan 09.2020

(8) 2020-10-28, Tomasz Michalski, Remont - stan na 10.2020