Zagadnienie praw autorskich stanowi tak rozległy temat, iż nie sposób omówić go w ramach naszego katalogu. Ten dział jest bardziej sygnałem, że istnieją prawa autorskie niż próbą omówienia ich. Więcej informacji można znaleźć w specjalistycznych opracowania, np. w Wikipedii. • Wstęp • Rodzaje praw autorskich • Czas trwania autorskich praw majątkowych • Użytek dozwolony osobisty • Inne przypadki użytku dozwolonego • Public Domain • Licencja Creative Commons • Wizerunek osoby Wstęp Osoby mające dostęp do Katalogu GTR występują w podwójnej roli. Tworząc katalog, udostępniamy swoje utwory innym a równocześnie korzystamy z prac, utworzonych przez inne osoby. Prawa autorskie, to przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. W Polsce reguluje je Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 z późniejszymi. zmianami). Przedmiotem prawa autorskiego, z którymi spotkamy się w Katalogu, są utwory: literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne, plastyczne i fotograficzne. Rodzaje praw autorskich Ustawa wyróżnia autorskie prawa osobiste i autorskie prawa majątkowe. Autorskie prawa osobiste nigdy nie wygasają, nie można się ich zrzec ani przenieść na inną osobę. Powstają samoistnie w momencie powstania utworu, nie trzeba ich ogłaszać ani zastrzegać. Obejmują m.in. prawo do:

1. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
2. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
3. decydowania o udostępnieniu utworu publiczności oraz nadzoru nad sposobem korzystania

Autorskie prawa majątkowe to zespół uprawnień, w myśl których twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. W ustawie nie ma wykazu pól eksploatacji; jako jedno z nich może być uznana publikacja na stronach internetowych. Z faktu istnienia autorskich praw majątkowych wynika, że utwór może być wykorzystany tylko za zgoda autora i w sposób przez niego określony. Za wykorzystanie przysługuje autorowi wynagrodzenie, z którego może zrezygnować. Czas trwania autorskich praw majątkowych Autorskie prawo majątkowe do utworu trwa przez 70 lat:

• od śmierci twórcy
• jeśli twórca nie jest znany - od daty pierwszego rozpowszechnienia

Okres ten liczony jest w pełnych latach następujących po roku, w którym nastąpiło wyżej wymienione zdarzenie. Fotografie korzystają w Polsce z pełnej ochrony prawem autorskim dopiero od roku 1994. Wcześniej, na podstawie ustaw o prawie autorskim z roku 1926 i z roku 1952 z ochrony korzystały tylko fotografie posiadające "wyraźnie zastrzeżenie prawa autorskiego", czyli gdy fotograf umieścił taką informację na egzemplarzu fotografii, z obowiązkowym podaniem roku. Użytek dozwolony osobisty Ustawa zezwala na szczególne sposoby wykorzystywania utworów chronionych, nazywając je dozwolonym użytkiem (ang. fair use). Art. 23 Ustawy mówi o prywatnym wykorzystaniu utworów. Poniżej jego pełna treść:

1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego.
2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Uwaga: o ile stopień pokrewieństwa lub powinowactwa (stosunek prawnorodzinny łączący jednego małżonka z krewnymi drugiego) jest możliwy do zdefiniowania, o tyle określenie stosunku towarzyskiego jest bardzo niejednoznaczne. Jako rozsądna definicje można przyjąć, że jest to grono osób, które się znają i utrzymują ze sobą stały kontakt. Inne przypadki użytku dozwolonego Utwory lub ich fragmenty mogą być także wykorzystywane w zakresie wykraczającym poza użytek prywatny, opisany w art. 23. Są to m.in. następujące przypadki:

1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. Uwagi: Jest to tzw. prawo cytatu. Cytat ma wzbogacać tworzona pracę a nie może jej zastępować. Cytat powinien być dokładnie oznaczony.
2. Wolno rozpowszechniać utwory wystawione na stałe na ogólnie dostępnych drogach, ulicach, placach lub w ogrodach, jednakże nie do tego samego użytku. Uwagi: można zrobić zdjęcie rzeźbie wystawionej w parku lub budynkowi stojącemu przy drodze publicznej i potem rozpowszechniać to zdjęcie.
3. Wolno rozpowszechniać utwory wystawione w publicznie dostępnych zbiorach, takich jak muzea, galerie, sale wystawowe, lecz tylko w katalogach i w wydawnictwach publikowanych dla promocji tych utworów. Uwagi: można uznać, że jednym z celów Katalogu GTR jest promocja zbiorów muzealnych.
4. Wolno rozpowszechniać w encyklopediach i atlasach - opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia. Uwagi: można przyjąć, że nasz katalog jest także forma encyklopedii, publikowanej w formie elektronicznej.
5. Wolno korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Public Domain Public Domain to twórczość, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień jakie mają posiadacze autorskich praw majątkowych, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była lub nie jest przedmiotem prawa autorskiego. Licencja Creative Commons Proponowanym statusem umieszczania w katalogu własnych zdjęć lub rysunków jest licencja Creative Commons 3.0, która pozwala twórcom utworów zachować własne prawa i jednocześnie dzielić się swoją twórczością z innymi. Jest wiele wariantów tych licencji, dokładny opis można znaleźć na stronach internetowych organizacji Creative Commons. Licencje CC działają na zasadzie “pewne prawa zastrzeżone”. Wybrany przez nas wariant zezwala na:

• kopiowanie i rozpowszechnianie utworu
• tworzenie utworów zależnych

pod warunkiem

• uznanie autorstwa
• oznaczenia utworu w sposób określony przez twórcę (nazwisko lub pseudonim autora, źródło pozyskania, czyli Katalog GTR)
• dalszego udostępniania na tych samych warunkach

Przeciwnikami publikacji na tzw. wolnych licencjach są często osoby, dla których fotografowanie stanowi źródło dochodu. Uważają, że opublikowanie z możliwością legalnego kopiowania uszczupli te dochody. Jest wręcz przeciwnie. Rozmiar pliku, dopuszczalny do załączenia w katalogu eliminuje wykorzystanie zdjęcia jako materiału do publikacji w albumach, na plakatach, kalendarzach itp. Doskonale natomiast nadaje się do użycia w wypracowaniach szkolnych, hobbystycznych stronach internetowych lub domowych kolekcjach krajoznawczych. Pozwolenie na legalną publikację zachęca osobę korzystającą do podania nazwiska autora (czego prawie nigdy nie czyni się przy utworach „kradzionych”). Przy okazji podajemy w miarę pewne sposoby zabezpieczenia swoich prac przed nadużyciami: - Jedyną gwarancją, że Twoja praca nie zostanie skopiowana ze strony internetowej jest nieumieszczanie jej w Internecie. - Najlepszym sposobem zabezpieczenia zdjęcia przed wszelkimi naruszeniami praw autorskich to zamknąć zdjęcie w szafie pancernej i nie pokazywać nikomu. Wizerunek osoby Zgodnie z polskim prawem autorskim, rozpowszechnianie wizerunku osoby wymaga jej zezwolenia. Dopuszczalne jest rozpowszechnianie bez zezwolenia wizerunku osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych. Nie jest też wymagane zezwolenie, jeśli osoba stanowi jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza. • Powrót do spisu treści