Karta katalogowa 10649
Małastów, Cerkiew murow. św. Kosmy i Damiana - obecnie kościół rz.-kat.
gmina: Sękowa, powiat: gorlicki, województwo: małopolskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1806
współrzędne geogr. 49.57030,21.24194      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Świątynia została ufundowana przez hrabiego Stanisława Siemieńskiego, miejsce małej, drewnianej, podobnej do czasowni w Banicy. Wyglądem nawiązuje do klasycystycznych kościołów rzymskokatolickich. Zbudowana z cegły i kamienia, otynkowana. Dwudzielna: niewielkie prezbiterium, zamknięte półkoliście i prostokątna  wydłużona nawa. Dachy nad nawą i prezbiterium dwuspadowe, o zróżnicowanych kalenicach, z tyłu nad sanktuarium dach przechodzący w półstożkowy. Całość kryta blachą. Nad nawą i prezbiterium ośmioboczne hełmy pseudolatarniami, z makowicami i żelaznymi krzyżami łacińskimi. 
Od zachodu drewniana czworoboczna wieża z kruchtą w przyziemiu o konstrukcji słupowo-ramowej o prostych ścianach, pobitych blachą. Zwieńczona wywiniętym półkoliście gzymsem zegarowym, bez zegara. Wyżej cebulasty barokowy hełm wieżyczka z pozorną latarnią, makowicą i żelaznym krzyżem. 

Do cerkwi prowadzą dwa wejścia: zachodnie pod wieżą i południowe, w nawie w pobliżu prezbiterium. W nawie po trzy okna z obu stron, w sanktuarium po jednym po bokach oraz 2 z tyłu. 

Pierwotnie cerkiew miała wewnętrzne wyposażenie wzorowane na kościołach łacińskich z 3 ołtarzami. Zmiany zostały wprowadzone w 1864 roku z inicjatywy miejscowego parocha, Józefa Mencińskiego. Z jego inicjatywy zamontowano na cerkwi 3 banie, wewnątrz umieszczono ikonostas i odsunięto wielki ołtarz od ściany oraz pomalowano całą cerkiew. 

Wewnątrz na ścianach i suficie polichromia wykonana w poł. XIX w. Na suficie Zmartwychwstanie otoczone motywem roślinno-geometrycznym, w  narożach Ewangeliści. Na ścianach polichromia figuralna przedstawiająca św. Olgę, św. Włodzimierza, św. Anastazję, św. Jerzego, św. Teodora, św. Izydora, św. Natalię. W ołtarzu głównym obraz „Ukrzyżowanie". W ołtarzach bocznych z jednej strony św. Mikołaj, z drugiej Matka Boża Niepokalanie Poczęta stojąca na kuli. Oba ołtarze przyozdobione ornamentem z liści winogron, w zwieńczeniu barokowymi głowami uskrzydlonych putto. Ikononstas został zniszczony po wysiedleniu, pozostały ikony Chrystusa Pantokratora, Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz  św. Kosmy i Damiana.

Na dzwonnicy dzwon odlany w 1925 r. Świątynia otoczona jest wysokim murem z dwiema bramkami. Mur kryty dwuspadowym blaszanym daszkiem. Na tyłach cerkwi 4 krzyże nagrobne księży greckokatolickich, figura Matki Bożej i św. Józefa z Dzieciątkiem.

Obecnie jest to kościół rzym.-kat. p.w. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej.

 

(1) 2017-06-15, Henryk Bielamowicz

(2) 2019-09-14, Henryk Bielamowicz

(3) 2007-03-31, Henryk Bielamowicz

(4) 2015-05-03, Henryk Bielamowicz

(5) 2009-09-20, Wojciech Pysz

(6) 2007-09-26, Wojciech Pysz