Karta katalogowa 276
Nowosiółki, Cerkiew murow. Wniebowzięcia NMP - rz-kat
gmina: Telatyn, powiat: tomaszowski, województwo: lubelskie
rodzaj obiektu: cerkiew    istnieje: TAK   rok powstania: 1800
współrzędne geogr. 50.52639,23.91237      Zobacz na mapie
Obiekty w pobliżu: km    
 
 

Dawna cerkiew greckokatolicka pw. Wniebowzięcia NMP, obecnie kościół p.w. Przemienienia Pańskiego parafii rzymsko-katolickiej (od 1919r. - parafia erygowana w 1938r.).

Wzniesiony około 1800r. Już w 1833r. groził zawaleniem. Gruntownie remontowany w latach 1860-1864. Zniesiono wówczas m.in. wieżę, założono sklepienia w miejsce pozornych (kosztem Edwarda Rastawieckiego). Po roku 1870 świątynię zamieniono na prawosławną.

Ponownie remontowana w 1948r, po częściowym uszkodzeniu pożarem w czasie działań wojennych w 1944r. Kolejne remonty: 1959r.; 1961r.; 1964r. (wnętrze).....

Kościół murowany z cegły, otynkowany. Barokowy. Orientowany.
Dwudzielny: nawa prostokątna, czteroprzęsłowa, prezbiterium węższe, jednoprzęsłowe, zamknięte półkoliście, przy nim po bokach dwie czworoboczne zakrystie (zakrystia i skarbczyk).

Pod prezbiterium krypta z grobami Rastawieckich.
Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane filarami przyściennymi z jońskimi pilastrami, między nimi półkoliście zamknięte wnęki, w których odcinkowo zamknięte okna. Tęcza w łuku półkolistym.

Chór muzyczny wsparty na trzech półkolistych arkadach filarowych z jońskimi pilastrami i belkowaniem klasycystycznym. Ponad arkadami klasycystyczna dekoracja stiukowa (m.in. wieńce i gałązki laurowe ze wstęgami). Sklepienia z l. 1860-4 kolebkowe z lunetami; w pozostałych pomieszczeniach stropy.
Posadzka z płyt marmurowych białych i czarnych.

Zewnatrz elewacje nawy rozczłonkowane pilastrami parzystymi, a przy narożach pojedynczymi, podtrzymującymi uproszczone belkowanie. Podobne belkowanie wieńczy gładkie ściany prezbiterium i zakrystii. Elewacja frontowa uformowana w l. 1860-4 po zniesieniu wieży; z płytkim boniowanym ryzalitem na osi, przechodzącym w strefie trójkątnego szczytu w występ z wnęką ujęta arkadą.

Dachy dwuspadowe, nad zakrystiami dwupołaciowe, pokryte blachą; nad nawą wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, nowa (stan na 1982r.).

Polichromie o charakterze późnobarokowym, wykonane zapewne 1860-4, być może z nawiązaniem do pierwotnej, gruntownie odnowione w 1964r. Obejmują iluzjonistycznie malowane ołtarze:

- główny, ujęty trójkami kulisowo wysuniętych kolumn z malowanymi po bokach postaciami śś. Piotra i Pawła na kolumnowych postumentach i popiersiem ewangelisty w zwieńczeniu;
- dwa boczne przy tęczy, z aniołkami w zwieńczeniach trzymającymi atrybuty Chrystusa i Marii.

W ołtarzach stiukowe elementy klasycystyczne (m.in. ramy obrazów). Nad łukiem tęczy przedstawienie Trójcy Świętej, znacznie przemalowane. Na sklepieniach iluzjonistyczne podziały: w nawie ramomo-gurtowe; w prezbiterium kasetonowe z rozetami; ponadto motywy roślinne i zacheuszki.

W ołtarzach obrazy: w głównym Chrystus na krzyżu w. XVII (odnowiony 1952r. przez Mariana Stroińskiego z Przemyśla; w bocznych Przemienienie Pańskie i N.M.P. Niepokalanie Poczęta z ok. poł. XIX wieku. Ponadto w ołtarzu głównym tabernakulum rokokowe z 2 poł. XVIIIw. Krucyfiks procesyjny w. XIX, o charakterze barokowo-ludowym. Puszka rokokowa z 2 poł w. XVIII, odnowiona (prawdopodobnie pochodząca z Ostrowa k/Sokala) z trzema puncami, m.in. imienną JS.
Kielichy: 1 barokowy 1719r., gładki, z napisem i datą na stopie oraz herbem Pobóg (?) i literami MPGR; 2 gładki, czasza i nodus XVIIIw. (stopa odnowiona z przełomu wieków XIX-XX). Na stanie relikwiarz rokokowy z 2 poł XVIII w. Dwa krzyże ołtarzowe z 1 poł. XIX wieku, drewniane.

Dzwonnica została przypuszczalnie wzniesiona współcześnie z cerkwią. Odnawiana prawdopodobnie w 1860-4, a po zniszczeniach w 1944r. odbudowanan w latach sześćdziesiątych i przykryta prowizorycznym daszkiem. Murowana z cegły i otynkowana. Ośmioboczna. Zewnatrz narozniki ujęte przełamującymi się pilastrami, w czeterch ścianach wydłuożne okna zamkniete łukiem półkolistym. Dzwon z poczatku XIX wieku, przeniesiony z cerkwi unickiej z Wierzbiąrza k. Sokala.

Cmentarz pocerkiewny otoczony murem zapewne z XVIII wieku, ceglanym i otynkowanym, niegdyś z trzech stron przeprutym owalnymi przezroczami, obecnie zamurowanymi. Od frontu mur podzielony zewnatrz pilastrami i arkadowymi wnękami. Na osi kościoła słupowa bramka z murowanymi daszkami namiotowymi.

źródło:
KZS w Polsce Tom VIII Zeszyt 17. Tomaszów Lubelski i okolice. wyd. 1982. s. 39.

 

(1) 2011-05-03, evel,

(2) 2011-05-03, evel,

(3) 2011-05-03, evel,

(4) 2011-05-03, evel,

(5) 2011-05-03, evel,

(6) 2011-05-03, evel,

(7) 2011-05-03, evel, Dzwonnica